„Tym, co znika (a może już zniknęło) w świecie opanowanym przez populizm, jest rozmowa – jedyne spoiwo społeczne, którego boi się przemoc”.
Tak hasło przewodnie tegorocznej edycji literackiego święta (POP) tłumaczy Michał Paweł Markowski, dyrektor artystyczny Festiwalu Conrada (22-28 października). W tym roku stawiamy krytyczne pytanie o pop rozumiany jako rdzeń naszego aktualnego doświadczenia kulturowego i politycznego.
Spotkania z autorami, debaty, dyskusje, lekcje i szkoła czytania, projekcje filmowe, wręczenie Nagrody Conrada za najlepszy debiut ostatniego roku – tak w skrócie przedstawia się program główny, zaś poszczególnym dniom przyporządkowane zostały pojęcia: poprawność, popularność, popęd, populizm, popkultura, popłoch i popyt.
O polskości
Jak czuje się dziś Polak w Polsce? Co uważa za swą ojczyznę? Jak ją ocenia? Te pytania staną się punktem wyjścia do dyskusji Olgi Drendy, Ewy Gorządek i Adama Leszczyńskiego o polskości i Polakach, którą poprowadzi publicysta Jacek Żakowski. Michał Okoński zaprosi Annę Bikont, Mikołaja Grynberga, Magdalenę Kicińską, Jacka Leociaka do rozmowy o Polakach żydowskiego pochodzenia i ich udziale w tworzeniu polskiej wspólnoty narodowej i politycznej. A jaki wpływ na rozwój naszego społeczeństwa ma (zanikająca już) kultura chłopska? Polska wieś będzie tematem prowadzonej przez Ingę Iwasiów rozmowy z udziałem Mariana Pilota, laureata Nagrody Literackiej Nike 2011 za powieść Pióropusz, jednego z głównych przedstawicieli nurtu chłopskiego w prozie polskiej, oraz Andrzeja Mencwela, wybitnego historyka literatury i kultury, autora książki Toast na progu. Zastanowimy się także, czy współczesne społeczeństwo wciąż potrzebuje elit, by się rozwijać? Wraz z Agatą Bielik-Robson, Maciejem Gdulą, Małgorzatą Szpakowską i Michałem Pawłem Markowskim rozważymy, kto powinien wcielić się w rolę przewodnika wskazującego społeczeństwu kierunek rozwoju. Pasmo uzupełni dyskusja o poetyckiej istocie samej polskości z udziałem Jana Kapeli, Ilony Witkowskiej i Bohdana Zadury, którą poprowadzi Grzegorz Jankowicz. Natomiast o „kroju polskości” dyskutować będą Łukasz Dziedzic, Agata Szydłowska i Marcin Wicha. Rozmowa, którą poprowadzi Bogna Świątkowska, dotyczyć będzie tego, w jaki sposób czcionka może stać się nośnikiem treści o charakterze politycznym.
O tożsamości
Istotnym motywem programu będą także rozmowy na temat granic naszej tożsamości. Jedno z pasm tegorocznej edycji poświęcone zostanie Ernestowi Wilimowskiemu – słynnemu piłkarzowi, który odnosił sukcesy najpierw jako reprezentant Polski, a potem III Rzeszy. O walce i przegranej dyskutować będą bośniacki i chorwacki prozaik, poeta i eseista Miljenko Jergović, który uczynił Willimowskiego bohaterem swej powieści, i tłumaczka Magdalena Petryńska. Na przykładzie sylwetki Wilimowskiego o napięciach kulturowych, społecznych, politycznych i ideologicznych XX i XXI wieku porozmawiają także Andrzej Gowarzewski, Wojciech Kuczok i Janusz Margański.
Spotkania z autorami, debaty, dyskusje, lekcje i szkoła czytania, projekcje filmowe, wręczenie Nagrody Conrada za najlepszy debiut ostatniego roku – tak w skrócie przedstawia się program główny, zaś poszczególnym dniom przyporządkowane zostały pojęcia: poprawność, popularność, popęd, populizm, popkultura, popłoch i popyt.
O polskości
Jak czuje się dziś Polak w Polsce? Co uważa za swą ojczyznę? Jak ją ocenia? Te pytania staną się punktem wyjścia do dyskusji Olgi Drendy, Ewy Gorządek i Adama Leszczyńskiego o polskości i Polakach, którą poprowadzi publicysta Jacek Żakowski. Michał Okoński zaprosi Annę Bikont, Mikołaja Grynberga, Magdalenę Kicińską, Jacka Leociaka do rozmowy o Polakach żydowskiego pochodzenia i ich udziale w tworzeniu polskiej wspólnoty narodowej i politycznej. A jaki wpływ na rozwój naszego społeczeństwa ma (zanikająca już) kultura chłopska? Polska wieś będzie tematem prowadzonej przez Ingę Iwasiów rozmowy z udziałem Mariana Pilota, laureata Nagrody Literackiej Nike 2011 za powieść Pióropusz, jednego z głównych przedstawicieli nurtu chłopskiego w prozie polskiej, oraz Andrzeja Mencwela, wybitnego historyka literatury i kultury, autora książki Toast na progu. Zastanowimy się także, czy współczesne społeczeństwo wciąż potrzebuje elit, by się rozwijać? Wraz z Agatą Bielik-Robson, Maciejem Gdulą, Małgorzatą Szpakowską i Michałem Pawłem Markowskim rozważymy, kto powinien wcielić się w rolę przewodnika wskazującego społeczeństwu kierunek rozwoju. Pasmo uzupełni dyskusja o poetyckiej istocie samej polskości z udziałem Jana Kapeli, Ilony Witkowskiej i Bohdana Zadury, którą poprowadzi Grzegorz Jankowicz. Natomiast o „kroju polskości” dyskutować będą Łukasz Dziedzic, Agata Szydłowska i Marcin Wicha. Rozmowa, którą poprowadzi Bogna Świątkowska, dotyczyć będzie tego, w jaki sposób czcionka może stać się nośnikiem treści o charakterze politycznym.
O tożsamości
Istotnym motywem programu będą także rozmowy na temat granic naszej tożsamości. Jedno z pasm tegorocznej edycji poświęcone zostanie Ernestowi Wilimowskiemu – słynnemu piłkarzowi, który odnosił sukcesy najpierw jako reprezentant Polski, a potem III Rzeszy. O walce i przegranej dyskutować będą bośniacki i chorwacki prozaik, poeta i eseista Miljenko Jergović, który uczynił Willimowskiego bohaterem swej powieści, i tłumaczka Magdalena Petryńska. Na przykładzie sylwetki Wilimowskiego o napięciach kulturowych, społecznych, politycznych i ideologicznych XX i XXI wieku porozmawiają także Andrzej Gowarzewski, Wojciech Kuczok i Janusz Margański.
Twarze konfliktu
Mocno widoczna na festiwalu będzie literatura zaangażowana społecznie. Hinduska pisarka Arundhati Roy, która w swej twórczości prezentuje obraz współczesnych Indii z ich kryzysami i problemami, pokaże, jak za pomocą powieści można zareagować na niesprawiedliwość społeczną. Pisarka wygłosi także wykład mistrzowski o tajnikach pisania podczas gali Nagrody Conrada, prestiżowego wyróżnienia przyznawanego za najlepszy debiut prozatorski poprzedniego roku.
Do Krakowa przyjadą Lena Kitsopoulou i Amanda Michalopoulou, greckie pisarki, które w swojej prozie odsłaniają różne twarze konfliktu. Argentyński reporter i pisarz Martín Caparrós opowie o cierpieniu jako powszechnym doświadczeniu współczesnego człowieka, natomiast o Conradzie i globalizacji dyskutować będą tłumaczka Magda Heydel i amerykańska historyczka, laureatka m.in. National Book Critics Circle Award – Maya Jasanoff. Z syryjską poetką i krytyczką sztuki Kholoud Charaf, która przebywa w Krakowie na stypendium w ramach Międzynarodowej Sieci Miast Pisarzy Uchodźców ICORN, poruszymy tematy bezsilności i zniewolenia. Czy demokracja przetrwa falę populizmu? Na to pytanie postarają się odpowiedzieć Michał Paweł Markowski oraz niemiecki historyk i politolog Jan-Werner Müller, autor publikacji poświęconych historii totalitaryzmu. Grzechy przeszłości staną się natomiast pretekstem do rozmowy ze szwedzką pisarką, dziennikarką radiową i telewizyjną, dramatopisarką Elisabeth Åsbrink oraz dziennikarzem i reportażystą Maciejem Zarembą Bielawskim, którzy opisują doświadczenia szwedzkiego społeczeństwa. Z pisarką Olgą Tokarczuk rozmawiać będzie Jennifer Croft, autorka angielskich przekładów Ksiąg Jakubowych i Biegunów, nagrodzonych ostatnio prestiżową nagrodą Man Booker International Prize.
Popkultura
O fascynacji gatunkami popularnymi Waltera Benjamina i Bertolta Brechta opowiedzą Łukasz Musiał, Tomasz Pindel i Roma Sendyka. W stulecie urodzin Ingmara Bergmana powrócimy do jego najważniejszych filmów, by sprawdzić, jaki wpływ mają na współczesnego odbiorcę. Wybrane dzieła szwedzkiego reżysera zostaną zaprezentowane podczas maratonu Bergman nocą w Kinie Pod Baranami.
Traumy, impulsy i popędy
Rozważania o samobójstwie, samotności i traumie jako źródłach literatury podejmie David Vann, którego bestsellerowy i wielokrotnie nagradzany zbiór Legenda o samobójstwie został przetłumaczony na 20 języków. O impulsach i popędach opowiadać będzie autor Ruin i zgliszczy Wells Tower. Sylwia Chutnik porozmawia o buncie, przywilejach młodości i przekraczaniu granic z norweskim prozaikiem i poetą Larsem Saabye Christensenem. Jeden z najbardziej cenionych pisarzy rumuńskich Max Blecher będzie bohaterem spotkania tłumaczki jego dzieł Joanny Kornaś-Warwas, Dorisa Mironescu – współorganizatora festiwalu literackiego Blecher Fest – oraz Pauliny Subocz, współautorki (wraz z Ireneuszem Staroniem) książki Nadkolory i nadaromaty. Schulz, Mueller, Blecher.
Jak literatura kształtuje i przeobraża pamięć historyczną? Ziemowit Szczerek porozmawia o „popędzie do przeszłości” z litewską pisarką Kristiną Sabaliauskaitė, autorką tetralogii Silva rerum. Z kolei mapy jako kartograficzne opowieści i ich wpływ na losy ludzkości będą tematami dyskusji norweskiego pisarza i dziennikarza Thomasa Reinertsena Berga, brytyjskiego pisarza i filmowca Edwarda Brooke’a-Hitchinga (autora Atlasu lądów niebyłych, w którym opowiada o największych i najciekawszych pomyłkach kartograficznych nowożytności) oraz Magdaleny Barbaruk. O zawodach i ukrytych skłonnościach do rywalizacji będziemy rozmawiać z Pavolem Rankovem, na przykładzie jego powieści Zdarzyło się pierwszego września (albo kiedy indziej). Ciekawie zapowiada się dyskusja o niechęci mediów do poezji. Skąd się bierze? Dlaczego media wysokonakładowe nie chcą zainteresować poezją nowych odbiorców? W dyskusji wezmą udział Agnieszka Wolny-Hamkało, Anna Kałuża, Darek Foks i Piotr Nestorowicz.
Prawda czy fałsz
Kolejne pasmo festiwalowe bada pojęcia prawdy i fałszu. Wybitny reporter, dziennikarz „Tygodnika Powszechnego” Wojciech Jagielski oraz szwedzki dziennikarz i bloger, analityk sfery publicznej Jack Werner spróbują pokazać narzędzia, którymi można się posługiwać w walce z fake newsami, natomiast Robert Kuśmirowski, Natalia Palich i Agnieszka Taborska zastanowią się, co łączy dawnych fałszerzy kopiujących dzieła wielkich mistrzów z dzisiejszymi autorami fake newsów. O fascynacji modernistycznych pisarzy postacią kopisty opowiedzą tłumaczka Małgorzata Łukasiewicz oraz poeta, prozaik, eseista i tłumacz Andrzej Sosnowski w rozmowie z Grzegorzem Jankowiczem. Organizatorzy festiwalu przedstawią także efekty pilotażowego programu rozpoznawania fake newsów, który Festiwal Conrada realizuje z V Liceum Ogólnokształcącym w Krakowie.
Przemysły Książki
Czy trzeba mieć wykształcenie uniwersyteckie, by pisać o książkach? Czy można nauczyć się pisania? Jak odróżnić krytykę od hejtu? Gdzie się podziały pieniądze dla twórców? Czy łatwo w Polsce prowadzić małe wydawnictwo? W ramach pasma Przemysły Książki poruszone zostaną bolączki środowiska wydawniczego, jak m.in.: sytuacja twórców, status niezależnych wydawców, wpływ Internetu na pole literackie, kondycja krytyki, szanse na sukces. Spotkania poprowadzi Marcin Wilk.
Literatura w sztuce
Warto zajrzeć na towarzyszące festiwalowi liczne wystawy: Bystra jak orzeł i odważna jak lew. NiePOPrawna Lou Andreas-Salomé w Domu Norymberskim i Morderstwo w szybie windy w Pawilonie Wyspiańskiego, Orient. „Nowy Wschód” w sztuce artystów z regionu Europy Środkowo-Wschodniej w Bunkrze Sztuki, poświęcona rozważaniom nad tożsamością Europy Środkowo-Wschodniej. Na wystawie Literacki Kraków na Uniwersytecie Pedagogicznym zwiedzający poznają m.in. związki Wisławy Szymborskiej czy Josepha Conrada z miastem oraz ciekawostki dotyczące przyznania Krakowowi tytułu Miasta Literatury UNESCO. Poznamy również niezwykły świat Drzew według Piotra Sochy (Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Krakowie). W Muzeum Etnograficznym na wystawie Obojętnie, gdzie to jest na świecie. Stanisław Baj, malarz prezentowanych jest kilkadziesiąt obrazów, szkiców i grafik tytułowego artysty. Prowadzą po niej komentarze Baja – fragmenty rozmów nagrywanych w Krakowie, Warszawie i Dołhobrodach. Z samym twórcą oraz z Wiesławem Myśliwskim spotkamy się 21 października w Muzeum Etnograficznym.
***
Festiwalowi towarzyszą również wydarzenia dla dzieci i lekcje czytania (z udziałem m.in.: Jacka Leociaka, Małgorzaty Szpakowskiej i Michała Pawła Markowskiego, zakończone warsztatami Szkoła czytania prowadzonymi przez Agnieszkę Taborską i Grzegorza Jankowicza). Podczas festiwalu odbędzie się polska odsłona najsłynniejszej francuskiej nagrody literackiej – Lista Goncourtów – polski wybór. Równolegle z festiwalem odbywać się będą 22. Międzynarodowe Targi Książki w Krakowie.
Porozmawiajmy, chłońmy, czytajmy! (Barbara Zając, Karnet)
Do Krakowa przyjadą Lena Kitsopoulou i Amanda Michalopoulou, greckie pisarki, które w swojej prozie odsłaniają różne twarze konfliktu. Argentyński reporter i pisarz Martín Caparrós opowie o cierpieniu jako powszechnym doświadczeniu współczesnego człowieka, natomiast o Conradzie i globalizacji dyskutować będą tłumaczka Magda Heydel i amerykańska historyczka, laureatka m.in. National Book Critics Circle Award – Maya Jasanoff. Z syryjską poetką i krytyczką sztuki Kholoud Charaf, która przebywa w Krakowie na stypendium w ramach Międzynarodowej Sieci Miast Pisarzy Uchodźców ICORN, poruszymy tematy bezsilności i zniewolenia. Czy demokracja przetrwa falę populizmu? Na to pytanie postarają się odpowiedzieć Michał Paweł Markowski oraz niemiecki historyk i politolog Jan-Werner Müller, autor publikacji poświęconych historii totalitaryzmu. Grzechy przeszłości staną się natomiast pretekstem do rozmowy ze szwedzką pisarką, dziennikarką radiową i telewizyjną, dramatopisarką Elisabeth Åsbrink oraz dziennikarzem i reportażystą Maciejem Zarembą Bielawskim, którzy opisują doświadczenia szwedzkiego społeczeństwa. Z pisarką Olgą Tokarczuk rozmawiać będzie Jennifer Croft, autorka angielskich przekładów Ksiąg Jakubowych i Biegunów, nagrodzonych ostatnio prestiżową nagrodą Man Booker International Prize.
Popkultura
O fascynacji gatunkami popularnymi Waltera Benjamina i Bertolta Brechta opowiedzą Łukasz Musiał, Tomasz Pindel i Roma Sendyka. W stulecie urodzin Ingmara Bergmana powrócimy do jego najważniejszych filmów, by sprawdzić, jaki wpływ mają na współczesnego odbiorcę. Wybrane dzieła szwedzkiego reżysera zostaną zaprezentowane podczas maratonu Bergman nocą w Kinie Pod Baranami.
Traumy, impulsy i popędy
Rozważania o samobójstwie, samotności i traumie jako źródłach literatury podejmie David Vann, którego bestsellerowy i wielokrotnie nagradzany zbiór Legenda o samobójstwie został przetłumaczony na 20 języków. O impulsach i popędach opowiadać będzie autor Ruin i zgliszczy Wells Tower. Sylwia Chutnik porozmawia o buncie, przywilejach młodości i przekraczaniu granic z norweskim prozaikiem i poetą Larsem Saabye Christensenem. Jeden z najbardziej cenionych pisarzy rumuńskich Max Blecher będzie bohaterem spotkania tłumaczki jego dzieł Joanny Kornaś-Warwas, Dorisa Mironescu – współorganizatora festiwalu literackiego Blecher Fest – oraz Pauliny Subocz, współautorki (wraz z Ireneuszem Staroniem) książki Nadkolory i nadaromaty. Schulz, Mueller, Blecher.
Jak literatura kształtuje i przeobraża pamięć historyczną? Ziemowit Szczerek porozmawia o „popędzie do przeszłości” z litewską pisarką Kristiną Sabaliauskaitė, autorką tetralogii Silva rerum. Z kolei mapy jako kartograficzne opowieści i ich wpływ na losy ludzkości będą tematami dyskusji norweskiego pisarza i dziennikarza Thomasa Reinertsena Berga, brytyjskiego pisarza i filmowca Edwarda Brooke’a-Hitchinga (autora Atlasu lądów niebyłych, w którym opowiada o największych i najciekawszych pomyłkach kartograficznych nowożytności) oraz Magdaleny Barbaruk. O zawodach i ukrytych skłonnościach do rywalizacji będziemy rozmawiać z Pavolem Rankovem, na przykładzie jego powieści Zdarzyło się pierwszego września (albo kiedy indziej). Ciekawie zapowiada się dyskusja o niechęci mediów do poezji. Skąd się bierze? Dlaczego media wysokonakładowe nie chcą zainteresować poezją nowych odbiorców? W dyskusji wezmą udział Agnieszka Wolny-Hamkało, Anna Kałuża, Darek Foks i Piotr Nestorowicz.
Prawda czy fałsz
Kolejne pasmo festiwalowe bada pojęcia prawdy i fałszu. Wybitny reporter, dziennikarz „Tygodnika Powszechnego” Wojciech Jagielski oraz szwedzki dziennikarz i bloger, analityk sfery publicznej Jack Werner spróbują pokazać narzędzia, którymi można się posługiwać w walce z fake newsami, natomiast Robert Kuśmirowski, Natalia Palich i Agnieszka Taborska zastanowią się, co łączy dawnych fałszerzy kopiujących dzieła wielkich mistrzów z dzisiejszymi autorami fake newsów. O fascynacji modernistycznych pisarzy postacią kopisty opowiedzą tłumaczka Małgorzata Łukasiewicz oraz poeta, prozaik, eseista i tłumacz Andrzej Sosnowski w rozmowie z Grzegorzem Jankowiczem. Organizatorzy festiwalu przedstawią także efekty pilotażowego programu rozpoznawania fake newsów, który Festiwal Conrada realizuje z V Liceum Ogólnokształcącym w Krakowie.
Przemysły Książki
Czy trzeba mieć wykształcenie uniwersyteckie, by pisać o książkach? Czy można nauczyć się pisania? Jak odróżnić krytykę od hejtu? Gdzie się podziały pieniądze dla twórców? Czy łatwo w Polsce prowadzić małe wydawnictwo? W ramach pasma Przemysły Książki poruszone zostaną bolączki środowiska wydawniczego, jak m.in.: sytuacja twórców, status niezależnych wydawców, wpływ Internetu na pole literackie, kondycja krytyki, szanse na sukces. Spotkania poprowadzi Marcin Wilk.
Literatura w sztuce
Warto zajrzeć na towarzyszące festiwalowi liczne wystawy: Bystra jak orzeł i odważna jak lew. NiePOPrawna Lou Andreas-Salomé w Domu Norymberskim i Morderstwo w szybie windy w Pawilonie Wyspiańskiego, Orient. „Nowy Wschód” w sztuce artystów z regionu Europy Środkowo-Wschodniej w Bunkrze Sztuki, poświęcona rozważaniom nad tożsamością Europy Środkowo-Wschodniej. Na wystawie Literacki Kraków na Uniwersytecie Pedagogicznym zwiedzający poznają m.in. związki Wisławy Szymborskiej czy Josepha Conrada z miastem oraz ciekawostki dotyczące przyznania Krakowowi tytułu Miasta Literatury UNESCO. Poznamy również niezwykły świat Drzew według Piotra Sochy (Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Krakowie). W Muzeum Etnograficznym na wystawie Obojętnie, gdzie to jest na świecie. Stanisław Baj, malarz prezentowanych jest kilkadziesiąt obrazów, szkiców i grafik tytułowego artysty. Prowadzą po niej komentarze Baja – fragmenty rozmów nagrywanych w Krakowie, Warszawie i Dołhobrodach. Z samym twórcą oraz z Wiesławem Myśliwskim spotkamy się 21 października w Muzeum Etnograficznym.
***
Festiwalowi towarzyszą również wydarzenia dla dzieci i lekcje czytania (z udziałem m.in.: Jacka Leociaka, Małgorzaty Szpakowskiej i Michała Pawła Markowskiego, zakończone warsztatami Szkoła czytania prowadzonymi przez Agnieszkę Taborską i Grzegorza Jankowicza). Podczas festiwalu odbędzie się polska odsłona najsłynniejszej francuskiej nagrody literackiej – Lista Goncourtów – polski wybór. Równolegle z festiwalem odbywać się będą 22. Międzynarodowe Targi Książki w Krakowie.
Porozmawiajmy, chłońmy, czytajmy! (Barbara Zając, Karnet)
Data: 22- 28 października 2018
Więcej na www.conradfestival.pl
